IP

"IP-manzil" atamasi internetdagi yoki mahalliy tarmoqdagi foydalanuvchilarni va ularning qurilmalarini aniqlaydigan noyob manzilni anglatadi. IP qisqartmasi "Internet Protocol" degan ma'noni anglatadi , bu ma'lumotlarning internet yoki mahalliy tarmoq orqali yuborilishi qoidalari to'plamidir.

Asosan, IP-manzillar internetning ishlash printsipini tushuntiradi. Internet millionlab kompyuterlar, veb-saytlar va marshrutizatorlarni farqlash uchun qandaydir usulga muhtoj bo'lganligi sababli, IP-manzil yordamga keladi. Ular joylashuv haqida ma'lumot beradi va shuningdek, qurilmalarni aloqa uchun qulay qiladi.

IP-manzil nima?

IP manzil nuqta bilan ajratilgan raqamlar qatoriga o'xshaydi . Aniqrog'i, bu to'rtta raqam to'plami - misol manzili 192.162.10.25 bo'ladi. IP manzillar to'plamidagi har bir raqam 0 dan 255 gacha bo'lishi mumkin. To'liq IP manzil diapazoni 0.0.0.0 dan 255.255.255.255 gacha o'zgarib turadi .

IP manzili shunday ko'rinishda bo'ladi.

Bir qarashda, bu tasodifiy tuyulishi mumkin, ammo IP manzillardagi raqamlar aniq taxmindan kelib chiqmaydi. Ular matematik tarzda yaratilgan va Internet Assigned Numbers Authority (IANA) tomonidan tayinlangan. (Belgilangan nomlar va raqamlar uchun Internet korporatsiyasi (ICANN)).

1998 yilda Qo'shma Shtatlarida tashkil etilgan ICANN notijorat tashkilot bo'lib, Internet xavfsizligini va undan hamma uchun foydalanish imkoniyatini saqlashga yordam beradi. Har safar internetda domenni ro'yxatdan o'tkazishingiz kerak bo'lganda, siz buni domenni ro'yxatdan o'tkazish uchun ICANNga haq to'laydigan domen nomini ro'yxatga oluvchi tashkilotlar ishtiroki orqali amalga oshirasiz.

Texnik jihatdan, IP-manzil bir nechta formatlarda taqdim etilishi mumkin va shuning uchun URL manzilida turli xil usullarda foydalanish mumkin. Masalan, har qanday IP-manzil (masalan, 137.184.213.225) boshqa formatlarda yozilishi mumkin, jumladan:

• Sakkizlik IP manzili : http://0211.0270.0325.0341
• O'n oltilik IP manzili : http://0x138861525
• Integer yoki DWORD IP manzili : http://2310591969

Shaxsiy manzil diapazonlari

Internet Assigned Numbers Authority (IANA) xususiy tarmoqlar tomonidan ishlatiladigan bir nechta manzil diapazonlarini qanday bo'lishini tavsiflab berdi. Xususiy tarmoqlar tomonidan foydalaniladigan manzil diapazonlari:

• A sinfi 10.0.0.0 dan 10.255.255.255 gacha
• B sinfi 172.16.0.0 dan 172.31.255.255 gacha
• C sinfi 192.168.0.0 dan 192.168.255.255 gacha

Ushbu diapazondan tashqaridagi barcha manzillar ommaviy hisoblanadi.

Xususiy IP-manzillar uylar, maktablar yoki korxonalar kabi xususiy tarmoqlar ichida tarmoq ichidagi qurilmalarning bir-biri bilan aloqa qilishiga imkon berish uchun ishlatiladi. Shu maqsadda ajratilgan uchta shaxsiy IP manzillari mavjud: 10.0.0.0/8, 172.16.0.0/12 va 192.168.0.0/16.

Ushbu shaxsiy IP manzillar global internetda yagona emas, ya'ni bir xil shaxsiy IP-manzilga ega qurilmalar turli xil xususiy tarmoqlarda hech qanday ziddiyatga olib kelmasdan mavjud bo'lishi mumkin. Biroq, bir xil shaxsiy IP-manzilga ega qurilmalar umumiy Internetda mavjud emas, chunki ular bir-biriga zid bo'lib, tizimda nosozlikni keltirib chiqaradi.

Xususiy tarmoqlar IANA yoki Internet reestri bilan muvofiqlashmasdan turib, ushbu shaxsiy manzillar oralig'idagi istalgan manzildan foydalanishi mumkin. Bu xususiy tarmoqlar ichida moslashuvchanlik va foydalanish qulayligini ta'minlaydi, chunki ular globa internetdan noyob IP manzillarini olishlari shart emas.

Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, shaxsiy IP-manzillar xususiy tarmoqlardagi bir nechta qurilmalarga bir xil IP-manzildan hech qanday ziddiyat tug'dirmasdan foydalanishga ruxsat berish orqali Internetdagi noyob IP-manzillarning cheklangan sonini saqlashning bir usuli hisoblanadi.

IP-manzillar qanday ishlaydi?

Shubhasiz, har safar internetga ulanish bilan bog‘liq muammolarga duch kelganingizda, boshingizda undagi hamma narsa qanday ishlaydi degan savol paydo bo‘ladi. Biroq, hamma narsa qanday ishlashini tushunish juda ko'p kuch talab qilmaydi.

Internet Protocol - bu butun dunyo bo'ylab kompyuterlarning bir-biri bilan aloqa qilish usullarini tartibga soluvchi ko'rsatmalar to'plamiga ega universal til. Barcha qurilmalar barcha kompyuterlar tushunadigan ushbu universal til yordamida ma'lumot yuboradi, topadi va almashadi.

Oddiy foydalanuvchi, odatda, jarayon qanday ishlashini ko'ra olmaydi, chunki asosiy ishlar sahna ortida sodir bo'ladi. Jarayonning soddalashtirilgan versiyasi quyidagicha bo'ladi:

• Qurilmangiz internetga ulanganda, u qandaydir tarmoqqa ulanadi va bu sizga internetga kirish imkonini beradi. Oddiy foydalanuvchilari uchun IP-manzilni Uyali aloqa operatorlari yoki internet provayderlari beradi
• Provayder sizga IP manzilingizni tayinlaydi. Provayder tayinlangan IP manzilingizdan foydalanib, Internetga ulanishni qayta yo'naltiradi. Ular sizga internetga kirish huquqini berganligi sababli, ular sizga IP-manzilni tayinlaydilar;
• Sizning IP manzilingiz o'zgarishi mumkin. Qanday bo'lmasin, siz provayderingizdan uni o'zgartirishni so'rashingiz mumkin yoki uni router/modemni yoqish va o'chirish orqali o'zgartirish mumkin.
•  Bundan tashqari, uyingizdan chiqayotganingizda IP-manzilni o'zingiz bilan olmaysiz ya'ni sizning IP manzilingiz jismoniy joylashuvingiz bilan bir xil emas. Sizning IP manzilingiz umumiy joylashuvingizni (masalan, shahar yoki shtat) aniqlash uchun ishlatilishi mumkin bo'lsa-da, u sizning aniq jismoniy joylashuvingizni aniq ko'rsatmaydi. Uydan tashqarida boshqa tarmoqqa ulanganingizda misol uchun aeroport, mehmonxona, qahvaxona, kutubxona, maktab, universitet va hokaza provayderi tomonidan sizga tayinlangan boshqa (vaqtinchalik) IP-manzilni olasiz va yana siz boshqa tarmoqqa ulanganingizda u yana o'zgaradi..

IP-manzillar turlari

IP-manzillarning bir nechta turlari mavjud. Sizning IP manzilingiz tarmoq ichida yoki tashqarisida bo'ladimi, u mahalliy IP manzil yoki umumiy bo'ladi. Va umumiy IP manzillar dinamik yoki statik bo'lishi mumkin. O'z serveriga ega bo'lmagan, lekin o'rniga ishonadigan veb-sayt egalari uchun veb-xosting paketi(ko'pchilik veb-sayt egalari uchun shunday) IP manzillarining umumiy va ajratilgan turlari mavjud. Har bir tur haqida ko'proq ma'lumot olish uchun quyidagi paragraflarni o'qing:

• Mahalliy IP manzili . Agar uyda bir nechta internetga ulangan qurilmalaringiz bo'lsa, marshrutizatoringiz ularning barchasini tanib olish usuliga muhtoj va ular qandaydir tarzda bir-birlarini aniqlashlari va muloqot qilishlari kerak. Asosiy IP-manzilingizda har bir qurilma routeringiz tomonidan tayinlangan IP-manzilini oladi;
• Umumiy IP manzili . Ommaviy IP-manzil, o'z navbatida, Internet provayderingiz tomonidan routeringizga tayinlangan IP-manzildir. Ushbu IP manzil sizning uy tarmog'ingizning asosiy IP manzili hisoblanadi. Odatda, provayderlar o'z mijozlariga tayinlaydigan ko'plab IP-manzillarga ega. Sizning umumiy IP manzilingiz esa uy tarmog'ingizdan tashqaridagi barcha boshqa foydalanuvchilar va qurilmalar sizni taniydigan asosiy manzildir;
• 
  
• Umumiy va mahalliy IP manzil o'rtasidagi sxematik farq
• Dinamik IP manzili . Ushbu turdagi IP-manzil muntazam va avtomatik ravishda o'zgaradi. Yuqorida aytib o'tilganidek, Internet-provayderlar o'z mijozlariga qayta tayinlash uchun ko'p IP-manzillarni sotib oladilar va keyinchalik foydalanish uchun eski IP-manzillarni rezevrga qaytaradilar. Jarayonni avtomatlashtirish provayderlarga IP manzilni qayta tiklash uchun qo'shimcha harakatlardan halos etadi. Foyda yangi IP-manzillarni sotib olish va ularning mijozlarini himoya qilish xarajatlarini tejashdan kelib chiqadi, chunki IP-manzilni o'zgartirish kiberjinoyatchilarning tarmog'ingizga kirishini qiyinlashtiradi;
• Statik IP manzili . Aksincha, statik IP manzillar tayinlangandan keyin o'zgarmaydi. Aksariyat jismoniy shaxslar va korxonalar bu variantga muhtoj emas, lekin bu o'z serverlarini qabul qiladiganlar uchun hal qiluvchi nuqtadir. Statik IP-manzil ma'lum bir serverga bog'langan barcha elektron pochta manzillari va veb-saytlar boshqa qurilmalar tomonidan internetda osongina topilishini ta'minlaydi;
• Maxsus IP manzili . Ajratilgan IP manzil tashkilotdagi ko'p odamlar bilan fayllarni almashish va uzatishni osonlashtiradi. Ushbu turdagi IP-manzillar veb-saytga domen nomidan ko'ra faqat IP-manzildan foydalangan holda kirish imkonini beradi — agar siz domeningizni ro'yxatdan o'tkazishdan oldin uni tuzib, sinab ko'rmoqchi bo'lsangiz, foydali xususiyat;
• Umumiy IP manzili . Umumiy hosting rejalarida ko'plab veb-saytlar bir xil serverda joylashgan. Bunday veb-saytlar odatda individual veb-saytlar yoki SME veb-saytlari, sahifalar bilan cheklangan saytlar va boshqalarni va trafik hajmini boshqarish mumkin bo'lgan saytlarni o'z ichiga oladi;

Mening IP manzilim nima?

IP manzillaringizni tekshirishning eng oddiy usullaridan biri bu Google Qidiruviga "What is my ip address" kabi so'zlarni kiritish bo'ladi . Natijada, siz o'zingizning IP manzilingizni osongina ko'rishingiz mumkin bo'lgan turli saytlarning keng ro'yxatini olasiz.

Masalan, joriy IP manzilingiz va mamlakatingiz:

- UZ

Ushbu saytlardan ba'zilari sizga internet provayderingiz va shaharingizni ko'rsatadi. Albatta, joylashuv haqidagi ma'lumotlar taxminiydir; unda faqat internet provayderingiz joylashgan joy ko'rsatiladi. Haqiqiy jismoniy joylashuvingiz haqidagi ma'lumotni olish uchun kimdir bu ma'lumotga ega bo'lish uchun ISP(internet provayderi)ga qidiruv orderini taqdim etishi kerak.

Agar siz qurilmalaringizning IP-manzilini ko'rmoqchi bo'lsangiz, buni routeringizdan ma'lumotlarni qidirish orqali osongina qilishingiz mumkin. Buning odatiy usuli yo'riqnoma shlyuzining IP-manzilini veb-brauzerga kiritish bo'ladi. Buni amalga oshirgandan so'ng, siz hozirda yoki yaqinda tarmoqqa ulangan barcha qurilmalar va ularning IP manzillarini ko'rishingiz kerak bo'lgan "biriktirilgan qurilmalar" kabi biror narsaga o'tishingiz mumkin .

Shuningdek, qurilmangizning maxsus sozlamalariga kirib, qurilmaning IP-manzilini qidirishingiz mumkin:

• Windowsda . Buyruq satridan foydalaning. Windows qidiruvida "cmd" (tirnoqsiz) ni qidiring. Ko'rsatilgan qalqib chiquvchi oynada ma'lumotni ko'rish uchun "ipconfig" (tirnoqsiz) kiriting;
• Macda . Tizim sozlamalariga o'ting. Tarmoqni tanlang - va kerakli ma'lumotlar ekranda bo'lishi kerak;
• iPhone da . Sozlamalarga o‘ting. Wi-Fi-ni tanlang va siz ulangan tarmoq yonidagi doira ichida () "i" ni bosing - DHCP yorlig'i ostida IP-manzilni ko'rishingiz kerak.

IP-manzil xavfsizligi tahdidlari

Sizning IP-manzilingizni olish uchun turli xil usullardan kiber jinoyatchilar ijtimoiy muhandislik va ta'qib qilish usullaridan ko'pincha foydalanadilar . Agar kiberjinoyatchi sizning IP-manzilingizni bilsa, ular sizning IP-manzilingiz yordamida noqonuniy kontentni yuklab olish, qurilmangizga kirish yoki tarmoqqa to'g'ridan-to'g'ri hujum qilish kabi xavfsizligingizni buzish uchun bir nechta hujumlarni amalga oshirishi mumkin.

Endi esa ularning qanday turlari borligi va ularga qarshi turish va oqibatlarini yumshatishda muvaffaqiyat qozonish haqida batafsil to'xtalib o'tamiz.

• Ijtimoiy muhandislik . Kiberjinoyatchilar katta ishtiyoq bilan foydalanish potentsial qurbonlarni ochib berish uchun ijtimoiy muhandislik hujumlaridan foydalanishadi.Masalan, ular sizni Skype yoki boshqa shu kabi lahzali xabar almashish ilovalarida topishlari mumkin. Mijozlar bilan muloqot qilish uchun IP-manzildan foydalanadigan har qanday dastur sizning IP manzilingizni ko'p harakat qilmasdan qidiradi . Kim bilan suhbatlashayotganingizda ehtiyot bo'ling, chunki ular ilovada sizning IP manzilingizni osongina ko'rishlari mumkin;
• Onlayn ta'qib qilish . Kiberjinoyatchilar sizning IP-manzilingizni faqatgina veb-saytlar va forumlardagi sharhlar kabi onlayn faoliyatingizni qidirish orqali bilib olishlari mumkin. Ular sizning IP manzilingizni olgandan so'ng, taxminiy joylashuvingizni tushunishlari mumkin. Ular o'zlarining taxminlarini tasdiqlashdan tashqari, siz o'zingiz taqdim etgan ma'lumotlarni ijtimoiy tarmoqlarda ko'rishlari mumkin;
• IP manzilingizdan foydalanib noqonuniy kontentni yuklab olish . Ma'lumki, kiberjinoyatchilar o'g'irlangan IP manzillardan o'zlariga qaytib borishni istamaydigan kontentni yuklab olish uchun foydalanadilar. Bu qaroqchi filmlar, videolar yoki musiqalarni yuklab olish kabi begunoh holatlar bo'lishi mumkin, bu esa provayderingizning foydalanish shartlarini buzishi mumkin. Keyinchalik jiddiy holatlar terrorizm yoki bolalar pornografiyasi bilan bog'liq kontentni yuklab olish;
• Qurilmangizga buzib kirish. Internetga ulanish uchun portlar va IP manzilingizdan foydalanadi. Har bir IP manzilda minglab portlar mavjud. Agar tahdid ishtirokchisi sizning IP manzilingizni bilsa, ular osongina ulanishni majburlashi mumkin, masalan, telefoningizni nazorat qilish va ba'zi nozik ma'lumotlarni o'g'irlash. Yoki ular keyingi rejalashtirilgan zararli harakatlar uchun ba'zi zararli dasturlarni o'rnatishlari mumkin;
• Tarmoqingizga to'g'ridan-to'g'ri hujum qilish . Shaxsiy foydalanuvchining DDoS hujumi qurboni bo'lishi kamroq tarqalgan bo'lsa-da, bu ular sodir bo'lmaydi degani emas. Sizning IP manzilingizni bilish tahdid qiluvchi shaxslarga sizning kiber xavfsizligingiz va xavfsizligingizni buzish uchun ushbu va boshqa shunga o'xshash to'g'ridan-to'g'ri hujumlarni amalga oshirishga imkon beradi.Odatda bunday hujumlar qurbonlari biznesga aylanadi misol uchun video o'yin xizmatlarida bunday hujumlar bo'lib turadi;

IP manzilimni qanday himoya qilishim mumkin?

IP manzilingizni himoya qilish uchun uni yashirishingiz kerak va buni quyidagi usullar bilan amalga oshirishingiz mumkin:

• VPN-lardan foydalaning . Bu yerda IP manzilingizni yashirishning eng oson usullaridan biri keltirilgan. Virtual Private Networks degan ma'noni anglatadigan VPN sizning haqiqiy IP manzilingizni har bir ulanishda o'zgarib turadigan dinamik manzil, ajratilgan manzil yoki bir nechta foydalanuvchilarga ulashiladigan statik manzil bilan almashtiradi. Agar siz VPN dan foydalansangiz, provayderingiz haqiqiy IP manzilingiz o'rniga faqat ushbu almashtirilgan manzillarni ko'radi;
• 
  
• VPN qanday ishlaydi
• Proksi-serverlardan foydalaning . Ko'pchilik chalkashtirib yuboradi proksi-serverlar bilan VPNlar, lekin ularning farqlari bor. IP-manzilni uzoq muddatli yashirish uchun VPN-dan foydalanishingiz mumkin bo'lsa-da, proksi-serverlar faqat bir martalik ishlash uchun yaxshi. Albatta, ikkala variant ham foydalanuvchining IP-manzilini yashirish va shifrlashga xizmat qiladi, lekin VPN foydalanuvchining veb-faoliyatini ham shifrlaydi. Proksi-serverlar bepul, lekin ular o'z mijozlarining ma'lumotlarini sotadilar. Siz yaxshi VPN xizmati uchun pul to'lashingiz kerak.Xavfsizlik jihatidan pullik VPN xizmatlarini tanlash yaxshiroqdir;
• Tor dan foydalaning . Sizga eng ko'p xavfsizlik va maxfiylikni ta'minlaydigan murakkab shifrlash vositasi. Yagona muammo shundaki, ulanish sekin bo'lib, sizni kutishga majbur qiladi. Dastlab 2008 yilda chiqarilgan loyiha siyosiy avlodlar va kiber jinoyatchilar tomonidan keng qo'llanila boshlandi.Tor brauzeri sizga ko'p qatlamli shifrlash, barmoq izlariga qarshilik, trekerlar bloki va hech qanday to'lovsiz kuzatuvni taklif qiladi, chunki bu ko'ngillilarga asoslangan loyiha.

Tez-tez so'raladigan savollar

IP-manzillar tugaydimi?

Bu nafaqat mumkin, balki allaqachon sodir bo'lgan! 1980-yillarda jahon tarmog'ining dastlabki dizayni uning kengayish sur'atini ko'zda tutmaganligi ma'lum bo'ldi. Dastlab, bu qo'rquv bir nechta tuzatuvchi texnologiyalarni amalga oshirishga olib keldi. Oxir-oqibat, yangi Internet protokoliga ehtiyoj ortdi. 2019-yil 25-noyabrda Yevropa, postsovet davlatlari va Yaqin Sharqdagi so‘nggi bepul IPv4 (tugagan protokol) manzillari tarqatildi. Bundan buyon IPv4 manzilini olish faqat kimdir (masalan, yopiq kompaniya) ilgari ishlatilgan manzilni bo'shatgan taqdirdagina mumkin bo'ladi. Yangi protokol, IPv6, muammoni hal qilishi mumkin. Biroq, eski qurilmalarning yangi protokol bilan mos kelmasligi muammosi IPv4 va IPv6 ning noma'lum vaqt davomida birga bo'lishining sababidir.

IPv6 nima?

Joriy maqolada tasvirlangan IP manzillar IPv4 protokolining 32 bitli manzillaridir. Yangi IPv6 protokoli 128 bitli manzillarni amalga oshiradi. Shu sababli, manzillar soni limiti muammosi uzoq vaqt davomida bo'lmaydi. Yangi protokolda mavjud manzillar sonidan tashqari ba'zi yaxshilanishlar ham mavjud. Masalan, IPv6 4G GB gacha bo'lgan yagona tarmoq qatlami tranzaksiyasida uzatiladigan ma'lumotlar paketlarining hajmini beradi. Biroq, foydalanuvchilar undan faqat tegishli maksimal uzatish blokiga ega tarmoqlardan foydalanganda foyda olishlari mumkin.

VPN-dan foydalanganda IP-manzilim o'zgaradimi?

Aslida, sizning IP manzilingiz o'zgarmaydi. Bundan tashqari, Internet-provayder aldanganga o'xshamaydi. ISP(Internet Service Provider) ya'ni Internet provayderi VPN serveriga ulanganingizni "ko'rishi" mumkin. Ha, ma'lumotlar oqimi kodlanadi, shuning uchun ISP bundan keyin qaysi saytlarga tashrif buyurganingizni aytmaydi. Shunchaki, muloqotning boshqa ishtirokchilari VPN serveri tomonidan taqdim etilgan manzilni xuddi sizning manzilingizdek ko‘rishadi. VPN serveridan uzilmaguningizcha, barcha ulanishlaringiz siz va provayderingiz VPN serveri joylashgan joyda bo'lganidek qayta yo'naltiriladi. Faqat turli joylarda bir nechta serverga ega VPN-lar keyingi yo'naltirish orqali mintaqani tanlashga imkon beradi. VPN serveridan uzilganingizdan so'ng, kodlash yo'qoladi va provayderingiz shifrlanmagan trafikingizga yana kirish huquqiga ega bo'ladi.

Xakerlar mening kompyuterimga faqat IP manzilim bilan kirishi mumkinmi?

Bu dargumon. Xakerlar uchun zararli dastur yordamida hujum qilish imkoniyati IP-manzil orqali to'g'ridan-to'g'ri sizga "buzish"dan ko'ra osonroqdir. Himoyalanmagan IP-manzil o'z-o'zidan ularga siz qaysi shaharda ekanligingizdan boshqa muhim ma'lumot bermaydi. Biroq, hushyorlikdan voz kechmasligingiz kerak. Hatto bu bilimning o'zi ham tajovuzkorlar tomonidan sizning kompyuteringiz va tarmog'ingiz bilan cheklanmagan gibrid hujumlarda foydalanishi mumkin. Bundan tashqari, ushbu manzilni bilish xakerlarga murakkab, ko'p kanalli hujumlarda xizmat qilishi mumkin, bu erda zararli dasturlar va har qanday uskunalar ijtimoiy muhandislik texnikasi bilan bir qatorda.