Navbatdagi darsimiz obyektga yo’naltirilgan dasturlashning yana bir asosiy tushunchalaridan biri polimorfizm haqida. Polimorfizm odatda inkapsulyatsiya va vorislikdan keyin OOP ning uchinchi ustuni deyiladi. Polimorfizm yunoncha so’z bo’lib, “ko’p shaklli” degan ma’noni anglatadi va uning ikki xil ko’rinishi mavjud:
Statik polimorfizm. Ushbu tur kompilyatsiya vaqti polimorfizmi (Compile Time Polymorphism) deb ham yuritiladi. Chunki u qaysi metod yoki funksiyani chaqirishni kompilyatsiya vaqtida aniqlashtirib oladi va mos keladigan metod yoki funksiya topilmasa xatolik qaytariladi.
Quyida “Algebra” sinfida bir xil nomga ega ikkita “Add” metodi mavjud va bu metodlar faqat parametrlari bilan farqlangan.
1 – “Add” metodining vazifasi 2 ta haqiqiy sonni qabul qilib, ularning yig’indisini qaytarish.
2 – “Add” metodining vazifasi 4 ta haqiqiy sonni qabul qilib, ularning yig’indisini qaytarish.
namespace UzbekDevs
{
class Algebra
{
public double Add(double a, double b)
{
return a + b;
}
public double Add(double a, double b, double c, double d)
{
return a + b + c + d;
}
}
}Keling endi dastur qanday ishlashini yaxshiroq tushunish uchun, “Algebra” sinfining “Add” metodidan ikki xil ko’rinishidan ham foydalanib ko’ramiz:
namespace UzbekDevs
{
class Algebra
{
public double Add(double a, double b)
{
return a + b;
}
public double Add(double a, double b, double c, double d)
{
return a + b + c + d;
}
}
class Program
{
static void Main(string[] args)
{
Algebra algebra = new Algebra();
Console.WriteLine(algebra.Add(4, 23)); //chiquvchi qiymat: 27
Console.WriteLine(algebra.Add(4, 3, 12, 20)); //chiquvchi qiymat: 39
Console.ReadKey();
}
}
}
Biz sinf metodiga algebra.Add(4, 23) shaklida murojaat qildik va kompilyastiya jarayoni boshlangandan keyin dastur ikkita parametrli metodga ya’ni 1 – “Add” metodiga murojaat qildi. Biz statik polimorfizmda bir metodni sinfni o’zida qayta aniqladik va qaysi metod ishlashi kerak ekanligi kompilyatsiya vaqtida aniq bo’ldi.
Dinamik polimorfizm. Runtime polimorfizmi yoki kech ulanish polimorfizmi deb ham atash mumkin. Polimorfizmning ushbu turida statik polimorfizmdan farqli tarzda bir sinfga tegishli metodlarni ushbu sinfdan voris oluvchi boshqa sinflarda qayta aniqlaymiz. Bu nima degani ? Misol tariqasida real bir voqeani qaraymiz. Geometrik shakl deganimizda uchuburchak, to’rtburchak, piramida va yana boshqa shakllar ko’z oldimizdan o’tadi. Lekin aynan bir shaklni tasavvur qila olmaymiz. Uchburchak deganimizda esa aksincha. Ushbu holat quyidagicha:
namespace UzbekDevs
{
class Shakl
{
public virtual void Chizish()
{
Console.WriteLine("Men shakl chizaman.");
}
}
class Uchburchak : Shakl
{
public override void Chizish()
{
Console.WriteLine("Men uchburchak chizaman.");
}
}
class Aylana : Shakl
{
public override void Chizish()
{
Console.WriteLine("Men aylana chizaman.");
}
}
Yuqoridagi holatda “Shakl” sinfi ajdod sinf va unda Chizish() metodi mavjud, “Aylana” va “Uchburchak” sinflari esa uning voris sinflari va Chizish() metodini esa ularda qayta yozdik.
namespace UzbekDevs
{
class Shakl
{
public virtual void Chizish()
{
Console.WriteLine("Men shakl chizaman.");
}
}
class Uchburchak : Shakl
{
public override void Chizish()
{
Console.WriteLine("Men uchburchak chizaman.");
}
}
class Aylana : Shakl
{
public override void Chizish()
{
Console.WriteLine("Men aylana chizaman.");
}
}
class Program
{
static void Main(string[] args)
{
//konstruktorlar e'loni
Shakl shakl = new Shakl();
Shakl uchburchak = new Uchburchak();
Shakl aylana = new Aylana();
//Metodni chaqirish
shakl.Chizish();
uchburchak.Chizish();
aylana.Chizish();
Console.ReadKey();
}
}
}
Dastur natijasi:
